صفر تا صد تغییر جنسیت

مدت زمان مطالعه: 3 minutes

1. تعریف اصطلاحات حقوقی مرتبط با تغییر جنسیت

 تغییر جنسیت: تغییر جنسیت به عملی گفته می‌شود که در آن فرد با انجام مداخلات پزشکی و جراحی‌ها، جنسیت خود را از مرد به زن یا از زن به مرد تغییر می‌دهد. این تغییر ممکن است به دلایل مختلفی از جمله تمایل فردی برای تطابق با هویت جنسیتی خود انجام شود.

 هویت جنسیتی: هویت جنسیتی به احساس درونی فرد از خود به عنوان مرد، زن، یا غیره اشاره دارد که ممکن است با جنسیت بیولوژیکی فرد مطابقت نداشته باشد. تغییر جنسیت معمولاً به‌منظور هماهنگ کردن هویت جنسیتی فرد با ظاهر بیولوژیکی او انجام می‌شود.

 جراحی تغییر جنسیت: جراحی‌هایی هستند که برای تغییر ساختارهای فیزیکی بدن فرد جهت تطابق با جنسیت مورد نظر انجام می‌شوند. این جراحی‌ها می‌توانند شامل تغییر اندام‌های تناسلی، اصلاح ویژگی‌های صورت و تغییرات هورمونی باشند.

 گواهی تغییر جنسیت: گواهی‌نامه‌ای است که از سوی پزشک متخصص صادر می‌شود و نشان می‌دهد که فرد تغییر جنسیت را با موفقیت انجام داده است. این گواهی برای بسیاری از تغییرات قانونی و اجتماعی پس از تغییر جنسیت مورد نیاز است.

2. توضیح موضوع تغییر جنسیت با ذکر یک مثال

فرض کنید فردی به نام «علی» که از دوران کودکی احساس کرده که هویت جنسیتی‌اش با جنسیت بیولوژیکی‌اش (مرد) تطابق ندارد و خود را به عنوان یک زن می‌شناسد، تصمیم می‌گیرد تغییر جنسیت دهد. علی پس از مشاوره و بررسی‌های روانشناختی و پزشکی، اقدام به انجام جراحی تغییر جنسیت می‌کند و پس از آن به عنوان یک زن شناخته می‌شود.

پس از تغییر جنسیت، علی برای دریافت شناسنامه جدید با نام «سمیرا» و جنسیت زن، به مراجع قانونی و ثبت احوال مراجعه می‌کند. در این مرحله، برای تغییر اطلاعات شناسنامه‌ای، او نیاز به گواهی تغییر جنسیت از پزشک متخصص دارد تا به‌طور رسمی تغییرات قانونی در هویت جنسیتی او ثبت شود.

این روند از نظر قانونی و اجتماعی نیز نیاز به پیگیری دارد. علی باید به‌طور رسمی تغییر جنسیت خود را اعلام کرده و شناسنامه، کارت ملی و سایر مدارک هویتی خود را با جنسیت جدید دریافت کند.

3. بررسی شرایط تغییر جنسیت

برای درخواست تغییر جنسیت و دریافت شناسنامه جدید با جنسیت تغییر یافته، فرد باید شرایط قانونی خاصی را رعایت کند:

1. تشخیص پزشکی: فرد باید از یک پزشک متخصص (معمولاً پزشک جراح یا روانشناس) گواهی دریافت کند که تغییر جنسیت او از نظر پزشکی انجام شده و به‌طور کامل تطابق یافته است. این گواهی برای اثبات تغییر جنسیت در مراجع قانونی ضروری است.
2. نظر کارشناسی روانی: بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران، پیش از جراحی تغییر جنسیت نیاز به تاییدیه روان‌شناسی دارند. در این فرایند فرد باید به مشاوره‌های روان‌شناختی مراجعه کرده و تأیید کند که هویت جنسیتی فردی او با جنسیت بیولوژیکی‌اش همخوانی ندارد.
3. تکمیل مراحل قانونی: پس از انجام تغییرات پزشکی، فرد باید درخواست خود را برای تغییر شناسنامه و کارت ملی با جنسیت جدید به اداره ثبت احوال ارائه دهد. در این مرحله، گواهی‌های پزشکی و روان‌شناختی برای اعمال تغییرات در سوابق ثبت می‌شود.
4. تأیید نهایی: پس از ارائه مدارک پزشکی و روان‌شناختی، درخواست تغییر جنسیت توسط مراجع قانونی بررسی و تأیید شده و پس از آن اطلاعات فردی به‌طور رسمی تغییر خواهد کرد.

افراد ترنس برای اینکه موفق به انجام عمل تغییر جنسیت شوند می‌توانند دو مسیر را طی کنند. 

مسیر اول

1. مراجعه به روانپزشک معتبر و دارای صلاحیت
2. گذراندن دوران روان درمانی
3. دریافت تاییدیه مبنی بر ترنس بودن از روانپزشک
4. انجام آزمایش‌های تشخیص سطح هورمون و کاریوتایپ برای اطمینان از اینکه فرد دچار اختلال هورمونی یا کروموزومی نیست.
5. مراجعه به دادگاه و ارائه دادخواست تغییر جنس
6. ارجاع فرد تراجنسی از دادگاه به پزشکی قانونی برای تاییدیه مدارک پزشکی
7. تایید پزشکی قانونی و ارجاع به قاضی
8. دریافت حکم قاضی مبنی بر جواز تغییر جنس

مسیر دوم

1. مراجعه به دادگاه خانواده و ارائه دادخواست تغییر جنس
2. ارجاع فرد ترنس به پزشکی قانونی
3. معرفی به یک روانپزشک معتبر از طرف پزشکی قانونی و گذراندن مراحل روان درمانی
4. انجام آزمایش‌های تشخیص سطح هورمون و کاریوتایپ برای اطمینان از اینکه فرد دچار اختلال هورمونی یا کروموزومی نیست.
5. تایید از طرف روانپزشک و ارجاع به پزشکی قانونی
6. تایید از طرف پزشکی قانونی و ارجاع به قاضی
7. دریافت حکم قاضی مبنی بر جواز تغییر جنس

ادله اثبات دعوی حقوقی تغییر جنسیت

1. گواهی پزشک متخصص: این گواهی مهم‌ترین مدرک برای اثبات تغییر جنسیت فرد است. پزشک متخصص باید تأیید کند که فرد تحت جراحی و درمان‌های پزشکی برای تغییر جنسیت قرار گرفته است.
2. گواهی روان‌شناسی: برای تطابق هویت جنسیتی فرد با جنسیت بیولوژیکی جدید، فرد باید از یک روانشناس متخصص گواهی دریافت کند که ثابت کند تغییر جنسیت به‌طور واقعی و مناسب انجام شده است.
3. تصویب دادگاه: در برخی موارد، مخصوصاً در پرونده‌هایی که پیچیدگی‌های خاصی دارند، فرد باید درخواست خود را به دادگاه ارائه دهد و دادگاه تصمیم نهایی را در مورد تغییر جنسیت و اصلاح سوابق قانونی صادر کند.

قدم به قدم ثبت شکایت درخواست مجوز تغییر جنسیت

• مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی به همراه مدارک فوق الذکر.
  • در صورت نیاز ثبت نام در سامانه ثنا.
  • فایل دانلود شده را از طریق شبکه های مجازی “مانند ایتا، روبیکا، سروش، آی گپ”  به شماره دفتر خدمات قضایی مربوطه ارسال نمایید و منتظر فرا رسیدن نوبت خود باشید.
  • ثبت شکایت  و اخذ پرینت شکایت   ثبت شده.
  • منتظر دریافت پیامک مبنی به “ثبت شکایت به شماره 140352555542552525” باشید.
  • پیامک دوم مبنی بر “ارجاع پرونده به شماره 14025114658412156 به شعبه دادگاه” برای شما ارسال خواهد شد.

  • پیامک سوم مبنی بر  “ابلاغیه به شماره 1403587855131586 در سامانه ابلاغ قرار گرفت” را شما ارسال خواهد شد. با دریافت پیامک مزبور به سامانه ثنا مراجعه و ابلاغیه را مشاهده نمایید.

جدول دانلود فایل های مرتبط

نکته ای که لازم است مورد توجه قرار گیرد، آن است که برای ورود به سایت عدل ایران، لازم است از مرورگر های معرفی شده توسط قوه قضاییه ، از جمله مرورگر کروم، استفاده شده و همچنین، مرورگر دستگاه فرد، به روزرسانی شده باشد تا با پیغام خطای ورود، مواجه نشود. 

روند قانونی دریافت مجوز تغییر جنسیت

تغییر جنسیت یک عمل پزشکی است که آثار حقوقی خاصی را ایجاد می کند ؛ چرا که تبدیل شدن مرد به زن یا بالعکس ، در احوال شخصیه آن فرد همچون نام کوچک ، میزان ارث ، میزان دیه و مسائلی از این قبیل تغییر به وجود می آورد . به لحاظ قانونی ، انجام دادن عمل تغییر جنسیت در ایران امکان پذیر می باشد و هر فردی که دچار اختلال ترنس باشد می تواند مجوز تغییر جنسیت خود را با داشتن شرایطی ، از دادگاه تقاضا کند .

به استناد بند 18 ماده 4 قانون حمایت خانواده ، درخواست مجوز برای عمل تغییر جنسیت افراد ترنس سکشوال یک موضوع کاملا پذیرفته شده است که در صلاحیت دادگاه خانواده می باشد . در ارتباط با روند قانونی دریافت مجوز تغییر جنسیت باید گفت :

ابتدا شخص متقاضی می بایست به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نماید و به طرفیت دادگاه خانواده ، دادخواست صدور مجوز تغییر نام و تغییر جنسیت نماید .

در این مرحله ، قاضی دادگاه برای اطلاع از جنبه های تخصصی موضوع ، پرونده فرد ترنس سکشوال را به پزشکی قانونی ارجاع می دهد تا پزشکی قانونی ، متقاضی را ابتدائا به یک روانپزشک ارجاع دهد تا زیر نظر وی مراحل درمانی و تشخیصی لازم را طی کند .

پس از اینکه پزشکی قانونی در خصوص اختلال ترا جنسیتی فرد ، به تشخیص رسید ، می بایست نظریه خود را به پزشکی قانونی ارائه نماید و لزوم یا عدم لزوم انجام عمل تغییر جنسیت را خطاب به پزشکی قانونی ارائه نماید .

در این مرحله پزشکی قانونی نیز نظریه خود را به انضمام نظریه روانپزشک صلاحیتدار به قاضی دادگاه ارائه می دهد و نظر خود مبنی بر لزوم یا عدم لزوم تغییر جنسیت به لحاظ پزشکی و تخصصی را به قاضی ارائه می نماید و قاضی با عنایت به آن ، حکم قانونی لازم مبنی بر تغییر جنسیت را صادر می نماید که با استناد به آن تغییر نام کوچک امکان پذیر خواهد شد .

لازم به ذکر است که برخی افراد سابقا دوره های روان درمانی و تشخیصی را نزد یک روان پزشک طی کرده اند . در این صورت ، می توانند با استناد به نظریه روان پزشک خود مبنی بر اختلال تراجنسیتی دادخواستی تنظیم و نظریه پزشک را ضمیمه دادخواست خود نمایند .

در این صورت دیگر نیازی به گذراندن دوره درمانی نزد روان پزشک نیست و قاضی دادگاه خانواده پرونده فرد را به پزشکی قانونی ارجاع می دهد و پس از اینکه پزشکی قانونی پرونده متقاضی تغییر جنسیت را تایید نمود ، آن را به قاضی دادگاه ارجاع می دهد تا حکم یا مجوز تغییر جنسیت و تغییر نام فرد را صادر نماید .

شرایط خاص پزشکی قانونی برای تایید تغییر جنسیت افراد

همانطور که در قسمت قبل ذکر شد ، افرادی که دارای اختلال تراجنسیتی یا Transsexual هستند می توانند با دارا بودن شرایط خاصی عمل تغییر جنسیت را انجام دهند . این شرایط به نسبت ، سخت گیرانه است و برای اطمینان از این است که آیا فرد متقاضی تغییر جنسیت واقعا دچار اختلال یاد شده هست یا خیر . آیا عمل تغییر جنسیت برای وی ضرورت دارد یا خیر . آیا اگر فرد این عمل را انجام داد ، می تواند به هویت دلخواه خود دست یابد ؟

به عبارت دیگر ، آیا انجام عمل ، نتایج رضایت بخش به همراه خواهد آورد یا بعد از گذشت مدت زمانی از عمل تغییر جنسیت به عنوان یک عمل پزشکی دشوار ، مجددا شخص خواهان برگشت به هویت قبلی خود است ؟ همه این مسائل سبب می شود که شرایط خاص پزشکی قانونی برای تایید تغییر جنسیت افراد دشواری هایی برای فرد تراجنسیتی به همراه داشته باشد . اما به طور کلی شرایط خاص پزشکی قانونی برای تایید تغییر جنسیت افراد شامل موارد زیر است :

ابتدا شخص متقاضی باید به یک روانپزشک معتبر و صلاحیت دار مراجعه نماید و این پزشک ، اختلال تراجنسیتی فرد متقاضی عمل تغییر جنسیت را تایید کند . معمولا نیاز است که متقاضی به مدت چند ماه مشاوره های روانپزشکی دریافت کند تا اطمینان حاصل شود که فرد دچار چنین اختلال روانی است و واقعا نیاز به انجام عمل تغییر جنسیت دارد و صرفا قصد تغییر جنسیت به دلیل تجاوز جنسی ندارد .

علاوه بر اینکه به لحاظ روانی می بایست روان پزشک بررسی های لازم را در خصوص متقاضیان انجام دهد ، آزمایش های موسوم به کاریوتایپ نیز از فرد متقاضی گرفته می شود که این آزمایش به این منظور انجام می شود که مشخص شود فرد اختلال کروموزومی ندارد .

بعد از اینکه پزشکی قانونی به واسطه انجام آزمایش های لازم و گواهی روانپزشک ، تایید کند که فردی دچار اختلال ترنس می باشد ، این دادگاه است که باید مجوز لازم برای انجام عمل تغییر جنسیت را صادر کند و پس از صدور مجوز توسط دادگاه ، پزشک می تواند مراحل درمانی همچون هورمون تراپی و جراحی تغییر جنسیت مرد به زن یا زن به مرد را انجام دهد .

توضیح عمل جراحی تغییر جنسیت زن به مرد

پس از اینکه فرد ترانسکشوال جلسات مشاوره را پشت سر گذاشت و حداقل یک سال از هورمون درمانی وی گذشت و هنوز در تصمیم خود راسخ است، می‌توان اعمال جراحی لازم را به ترتیب انجام داد.

باید به بیمار خاطر نشان کرد که اعمال جراحی غیر قابل برگشت هستند و بیمار دیگر نمی‌تواند از نظر فیزیکی به جنس واقعی برگردد. اعمال جراحی برای ترانس سکشوالیسم باید از استانداردها پیروی کنند.

یک سازمان بین المللی به نام (Professional Association for Transgender Health (PATH وجود دارد که قوانین و مراقبت‌های مورد نیاز افراد ترانسکشوال را مدون کرده است.

در زنانی که خواهان تغییر جنسیت به جنس مرد هستند، معمولا توالی اعمال جراحی به شرح زیر می‌باشند، ولی بسته به تجربه جراح و نیاز بیمار، می‌توان در این توالی تغییراتی را داد:

• اولین مرحله در تغییر جنسیت زن به مرد برداشتن سینه‌ها است.

برداشتن سینه‌ها به دو روش انجام می‌شود:

1. روش اول عبارت از برداشتن دو طرفه سینه‌ها همراه با ترمیم مجدد نوک سینه و هاله اطراف آن.
2. در روش دوم سینه‌ها از زیر پوست برداشته می‌شوند که در اصطلاح به آن برداشتن زیر جلدی سینه گفته می‌شود؛ روش دوم مناسب افرادی است که دارای سینه‌های کوچک هستند.

• مرحله دوم برداشتن رحم، دهانه رحم، لوله‌های رحمی و تخمدان‌ها می‌باشد.
• مرحله سوم برداشتن واژن است. در خانم‌هایی که می‌خواهند تغییر جنسیت بدهند، می‌توان به دو روش آلت تناسلی مردانه ایجاد کرد.

در روش اول با استفاده از یک پیوند از عضلات و استخوان‌های ساعد، آلت تناسلی درست می‌شود و در روش دوم خود کلیتوریس خانم تبدیل به آلت تناسلی مردانه می‌شود.

اگر از روش اول برای ایجاد آلت تناسلی استفاده شود، باید کل واژن و در روش دوم مقداری از واژن برداشته شود. از بافت واژن برداشته شده جهت ایجاد مجرای ادرار استفاده می‌شود.

• در مرحله چهارم آلت تناسلی مردانه ایجاد می‌شود. معمولا روش مرسوم استفاده از کلیتوریس خود خانم می‌باشد؛ چون کلیتوریس دارای حس و خاصیت نعوظ است.

ابتدا کلیتوریس آزاد می‌شود و سپس با استفاده از لب‌های کوچک آلت تناسلی خانم، یک آلت تناسلی کوچک ایجاد می‌شود.

این عمل کم عارضه بوده و مزیت آن داشتن حس و خاصیت نعوظ در کلیتوریس است ولی ممکن است نتوان با آن عمل نزدیکی را انجام داد. اندازه آلت تناسلی که با این روش ایجاد می‌شود ۱۰-۴ سانتیمتر خواهد بود.

• مرحله پنجم طولانی کردن مجرای ادرار و آوردن آن به نوک آلت تناسلی ایجاد شده است که بیمار بتواند حالت ادرار کردن مردانه داشته باشد.

ولی باید توجه داشت که علی رغم این عمل طولانی کردن مجرای ادرار، بیمار ممکن است باز نتواند در حالت ایستاده ادرار کند.

در این مرحله از روی شکم یک سوند در داخل مثانه گذاشته می‌شود تا ادرار را خالی کند و مجرای ادرار طبیعی فرصت ترمیم داشته باشد. پس از ایجاد و ترمیم مجرای ادرار طبیعی سوند مثانه خارج می‌شود.

• در مرحله ششم کیسه بیضه ایجاد می‌شود. برای اینکار داخل لب‌های بزرگ خالی و در داخل آن‌ها پروتز بیضه گذاشته می‌شود.

باید بخاطر داشته باشید که هر کدام از مراحل فوق دارای عوارض مخصوص به خود هستند و ممکن است نیاز باشد که بیمار بارها بستری و تحت عمل جراحی قرار گیرد.

کلا اعمال جراحی تغییر جنسیت بسیار پیچیده و بالقوه پر عارضه هستند و نباید آن‌ها را ساده انگاشت.

اعمال جراحی فوق در تغییر جنسیت زن به مرد اجباری بوده و باید انجام شوند ولی یک عده اعمال جراحی اضافی نیز وجود دارند که انتخابی یا Optional بوده و بیشتر ظاهر مردانه به زن می‌دهد، این اعمال جراحی Optional عبارتند از:

1. عمل جراحی پلاستیک بینی برای ایجاد بینی با ظاهر مردانه
2. کاشتن گونه و فک برای ایجاد صورت مردانه
3. عمل جراحی کاشت عضلات سینه‌ای مخصوص مردان
4. در خانم‌ها لگن پهن است برای ایجاد لگن مردانه می‌توان از لیپوساکشن لگن و ران‌ها استفاده کرد.

توضیح عمل جراحی تغییر جنسیت مرد به زن

مردانی می‌توانند عمل تغییر جنسیت بدهند که حائز شرایط زیر باشند:

• از نظر روانشناسی دارای Gender Identity Disorder باشند؛ تشخیص این اختلال روانی دارای معیارهای تشخیصی مخصوص به خود است.
• بیمار پس از تشخیص حداقل ۲ سال در تصمیم خود پا برجا باشد.
• حداقل یک سال در شکل جنس مخالف در جامعه زندگی کند تا مشخص شود که جامعه، دوستان و خانواده چه واکنشی دارند و اینکه بیمار می‌تواند واکنش موارد فوق را بپذیرد یا نه؟
• به مقدارکافی از سوی خانواده و دوستان حمایت شود؛بنابراین فردیکه خانواده وی مخالف تغییر جنسیت او هستند، مناسب این عمل نمی‌باشد.
• بیمار بایستی بتواند حداقل یک سال توانائی خود در زندگی کردن در قالب جنس مخالف را نشان دهد.
• مردانی که دارای اضافه وزن زیاد و چاق هستند، مناسب تغییر جنسیت نمی‌باشند.
• بیمار باید واقع بین باشد و بداند که تغییر جنسیت چه دستاوردی برای او خواهد داشت و دارای چه عوارضی است.

مهم‌ترین قسمت برداشتن دستگاه تناسلی مردانه و ایجاد دستگاه تناسلی زنانه می‌باشد. در عمل جراحی تغییر جنسیت از مرد به زن دو اصل اساسی عبارتند از:

1. ایجاد یک دستگاه تناسلی زنانه با ظاهر قابل قبول
2. ایجاد یک واژن طبیعی قابل کاربرد

برای تغییر جنسیت از مرد به زن به ترتیب اعمال جراحی زیر الزامی هستند. ترتیب انجام اعمال جراحی قابل تغییر است و جراح با توجه به تجربه خود و نیاز بیمار می‌تواند تغییراتی در آن بدهد:

1. ایجاد سینه
2. برداشتن هر دو بیضه
3. برداشتن آلت تناسلی
4. ایجاد واژن
5. ایجاد کلیتوریس
6. ایجاد لب‌های کوچک و بزرگ شبیه آلت تناسلی زنانه که به آن لابیوپلاستی گفته می‌شود.

برای انجام هر یک از اعمال جراحی فوق روش‌های مختلفی وجود دارند، مثلا برای ایجاد واژن هم می‌‌توان از روده‌ها استفاده کرد و هم از آلت تناسلی خود مرد. علاوه بر دو روش فوق روش‌های متعدد دیگری نیز وجود دارند.

مهمترین اصل این است که جراح با کدام روش تجربیات زیاد و رضایت بخش دارد، در ضمن انتظارات بیمار و آناتومی بدن وی نیز اهمیت دارد.

انجام بعضی از اعمال جراحی برای آناتومی بخصوصی از موضع مورد عمل خیلی موفقیت آمیز است؛ چون این اعمال جراحی فوق العاده فوق تخصصی هستند، توضیح بیشتر از این فقط سبب خسته شدن خواننده می‌شود.

کلیتوریسی که برای مرد ایجاد می‌شود حتما باید حس داشته باشد. برای ایجاد کلیتوریس از کلاهک آلت تناسلی مرد استفاده می‌شود.