شرایط قانونی اهداء جنین و دریافت جنین

1. تعریف اصطلاحات حقوقی اهداء جنین

اهداء جنین: اهداء جنین به فرآیند انتقال جنین از یک زن (که تخمک او بارور شده) به رحم زن دیگری برای ادامه بارداری و تولد کودک اطلاق می‌شود. این روش معمولاً در مواردی که زن قادر به بارداری نیست یا به دلایلی مانند مشکلات پزشکی نمی‌تواند جنین خود را نگه دارد، استفاده می‌شود.

 جنین: جنین به مرحله‌ای از رشد انسان گفته می‌شود که بعد از لقاح تخمک با اسپرم آغاز می‌شود و تا پایان هفته هفتم بارداری ادامه دارد. در اصطلاح حقوقی، جنین در مرحله بعد از باروری تا تولد در نظر گرفته می‌شود.

 تلقیح مصنوعی: این روش به فرآیندی گفته می‌شود که در آن تخمک زن با اسپرم مرد خارج از بدن زن بارور می‌شود. در برخی موارد، تخمک از یک زن دیگر گرفته می‌شود که در این صورت به آن “اهداء تخمک” می‌گویند.

 رحم اجاره‌ای: در این فرآیند، رحم زن دیگری برای بارداری جنین دیگری استفاده می‌شود. اگرچه اهداء جنین از رحم اجاره‌ای مشابه است، اما در رحم اجاره‌ای، کودک برای والدین دیگر بارداری می‌شود.

2. توضیح موضوع اهداء جنین با ذکر یک مثال

فرض کنید فردی به نام «مینا» که به دلیل مشکلات پزشکی قادر به بارداری و نگهداری جنین خود نیست، تصمیم می‌گیرد از طریق اهداء جنین صاحب فرزند شود. در این فرایند، جنین حاصل از تخمک و اسپرم خود مینا و همسرش به رحم زنی به نام «لیلا» منتقل می‌شود تا مراحل بارداری را طی کند و در نهایت کودک متولد شود. در این حالت، مینا و همسرش به عنوان والدین قانونی کودک شناخته می‌شوند، در حالی که لیلا تنها به‌عنوان مادر حامل (و نه مادر قانونی) شناخته می‌شود.

پس از تولد کودک، مینا و همسرش می‌توانند با استفاده از مدارک قانونی و گواهی‌های پزشکی، به ثبت تولد کودک در اداره ثبت احوال بپردازند و به‌عنوان والدین قانونی او شناخته شوند.

3. بررسی شرایط قانونی اهداء جنین

قانونگذار ما در ماده 2 آئین نامه اجرایی قانون نحوه اهداء جنین به زوجین نابارور مصوب 1383 در خصوص زوج هایی که می توانند جنین اهدا کنند می گوید: زوج های اهداء کننده باید دارای شرایط زیر باشند: 

الف) علقه و رابطه زوجیت قانونی و شرعی. 

ب) سلامت متعارف جسمی و روانی و ضریب هوشی مناسب. 

پ) نداشتن اعتیاد به مواد اعتیاد آور و روان گردان. 

ت) مبتلا نبودن به بیماری های صعب العلاج نظیر ایدز، هپاتیت و… .

قانونگذار ما برای تاکید بیشتر در ماده 3 این آئین نامه به صراحت بیان می کند: 

اهداء جنین باید با موافقت و رضایت کتبی زوج های اهداء کننده و در مراکز مجاز تخصصی درمان ناباروری، با احراز هویت آنان و به صورت محرمانه انجام گیرد. و مطابق تبصره ماده ۶ این آئین نامه اطلاعات مربوط به جنین های اهدایی جزو اطلاعات به کلی سری طبقه بندی محسوب می شوند. با توجه به مفاد این قانون و آئین نامه آن باید گفت افشای این اطلاعات جرم بوده و مجازات سختی برای مرتکبان آن خواهد داشت.

شرایط صدور مجوز دریافت جنین

تقاضای دریافت جنین اهدایی باید مشترکا از طرف زن و شوهر تنظیم و تسلیم دادگاه شود و دادگاه در صورت احراز شرایط ذیل مجوز دریافت جنین را صادر می کند: 

الف) زوجین بنا به گواهی پزشکی معتبر، امکان بچه دار شدن نداشته باشند و زوجه استعداد دریافت جنین را داشته باشد. 

ب) زوجین دارای صلاحیت اخلاقی باشند. 

ج) هیچ یک از زوجین محجور نباشد. 

د) هیچ یک از زوجین مبتلا به بیماری های صعب العلاج نباشد. 

ه) هیچ یک از زوجین معتاد به مواد مخدر نباشد. 

و) زوجین بایستی تابعیت جمهوری اسلامی ایران را داشته باشند.

در خصوص نحوی رسیدگی برای دریافت جنین توسط زوجین قانونگذار ما در ماده 4 قانون نحوه اهدای جنین بیان می کند: 

بررسی صلاحیت زوجین متقاضی در محاکم خانواده، خارج از نوبت و بدون رعایت تشریفات آئین دادرسی مدنی صورت خواهد گرفت و عدم تایید صلاحیت زوجین قابل تجدیدنظر می باشد. 

نکته مهمی که باید گفت این است که برای دریافت جنین نیازی به تنظیم دادخواست نمی باشد و صرف یک درخواست ساده از طرف یک زوج برای دریافت جنین کفایت می کند، یعنی به زبان ساده تر تقاضای زوجین می تواند بر روی یک برگه سفید معمولی نوشته شود و به امضای زوج و زوجه برسد و پس از آن تقدیم دادگاه خانواده محل اقامت شان بشود.

قدم به قدم ثبت درخواست اهدا و دریافت جنین

• مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی به همراه مدارک فوق الذکر.

بر اساس ماده 4 قانون نحوه اهدای جنین : بررسی صلاحیت زوجین متقاضی در محاکم خانواده، خارج از نوبت و بدون رعایت تشریفات آئین دادرسی مدنی صورت خواهد گرفت و عدم تایید صلاحیت زوجین قابل تجدیدنظر می باشد. نکته مهمی که باید گفت این است که برای دریافت جنین نیازی به تنظیم دادخواست نمی باشد و صرف یک درخواست ساده از طرف یک زوج برای دریافت جنین کفایت می کند.

• • در صورت نیاز ثبت نام در سامانه ثنا.
  • فایل دانلود شده را از طریق شبکه های مجازی “مانند ایتا، روبیکا، سروش، آی گپ”  به شماره دفتر خدمات قضایی مربوطه ارسال نمایید و منتظر فرا رسیدن نوبت خود باشید.
  • ثبت درخواست و اخذ پرینت درخواست ثبت شده.
  • منتظر دریافت پیامک مبنی به “ثبت درخواست به شماره 140352555542552525” باشید.
  • پیامک دوم مبنی بر “ارجاع پرونده به شماره 14025114658412156 به شعبه دادگاه” برای شما ارسال خواهد شد.

  • پیامک سوم مبنی بر  “ابلاغیه به شماره 1403587855131586 در سامانه ابلاغ قرار گرفت” را شما ارسال خواهد شد. با دریافت پیامک مزبور به سامانه ثنا مراجعه و ابلاغیه را مشاهده نمایید.

جدول دانلود فایل های مرتبط

نکته ای که لازم است مورد توجه قرار گیرد، آن است که برای ورود به سایت عدل ایران، لازم است از مرورگر های معرفی شده توسط قوه قضاییه ، از جمله مرورگر کروم، استفاده شده و همچنین، مرورگر دستگاه فرد، به روزرسانی شده باشد تا با پیغام خطای ورود، مواجه نشود. 

قانون نحوه اهداء جنین به زوجین نابارور

ماده ۱
به موجب این قانون کلیه مراكز تخصصی درمان ناباروری ذی‌صلاح مجاز خواهند بود با رعایت ضوابط شرعی و شرایط مندرج در این قانون نسبت به انتقال جنین‌های حاصله از تلقیح خارج از رحم زوج‌های قانونی و شرعی پس از موافقت کتبی زوجین صاحب جنین به رحم زنانی که پس از ازدواج و انجام اقدامات پزشکی ناباروری آن‌ها (هر یك به تنهایی یا هر دو) به اثبات رسیده اقدام نمایند.

ماده ۲
تقاضای دریافت جنین اهدایی باید مشترکا از طرف زن و شوهر تنظیم و تسلیم دادگاه شود و دادگاه در صورت احراز شرایط ذیل مجوز دریافت جنین را صادر می کند:

الف. زوجین بنا به گواهی معتبر پزشکی، امکان بچه دار شدن نداشته باشند و زوجه استعداد دریافت جنین را داشته باشد.
ب. زوجین دارای صلاحیت اخلاقی باشند.
ج. هیچ یک از زوجین محجور نباشند.
د. هیچ یک از زوجین مبتلا به بیماری‌های صعب‌العلاج نباشند.
هـ. هیچ یک از زوجین معتاد به مواد مخدر نباشند.
و. زوجین باید تابعیت جمهوری اسلامی ایران داشته باشند.
ماده ۳

وظایف و تکالیف زوجین اهداء گیرنده جنین و طفل متولد شده از لحاظ نگهداری و تربیت و نفقه و احترام نظیر وظایف و تکالیف اولاد و پدر و مادر است.

ماده ۴

بررسی صلاحیت زوجین متقاضی در محاكم خانواده، خارج از نوبت و بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی صورت خواهد گرفت و عدم تأیید صلاحیت زوجین قابل تجدیدنظر می‌باشد.

ماده ۵

آیین‌نامه اجرایی این قانون ظرف مدت سه ماه توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با همکاری وزارت دادگستری تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.

قانون فوق مشتمل بر پنج ماده در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ بیست و نهم تیرماه یک‌هزار و سیصد و هشتاد و دو مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۳۸۲/۵/۸ به تأیید شورای نگهبان رسیده است

رحم جایگزین چیست؟

بعضی از بانوان به صورت اولیه یا ثانویه رحم ندارند. مثلا بعضی بانوان به صورت مادرزادی رحم ندارند و گروهی به دلیل وجود تومورهای مختلف یا سرطان، رحم خود را از دست می دهند. بعضی از زنان به دلیل بیماری جسمانی شدید مثل دیابت یا ام اس از بارداری منع می‌ شوند. این افراد می‌ توانند از طریق رحم جایگزین صاحب فرزند شوند. در این روش از زن دیگری که می تواند جنین سالم حمل کند و موقعیت سیکل حاملگی او با زوجه‌ ای که مشکل رحم دارد هماهنگ است، برای حمل جنین و گذراندن دوران بارداری استفاده می ‌شود.

در این روش از همسران قانونی در فضای آزمایشگاهی اسپرم و تخمک تهیه و جنین به وجود می‌آید. جنین تهیه شده به رحم مادر جایگزین منتقل می شود به این شرط که وقتی زمان بارداری تمام شد مادر جایگزین، نوزاد را به صاحبان اصلی نطفه یعنی به والدین کودک تحویل دهد. معمولا بین طرفین، قراردادی بسته می‌ شود که به عنوان قرارداد رحم اجاره‌ ای شناخته می‌ شود.

در این نوع  قراردادها معمولا طرفین توافق می ‌کنند که صاحب رحم در مقابل دریافت وجهی از والدین طفل، جنین را در رحم خود حمل و پس از تولد طفل، او را به والدینش باز گرداند. اما درباره درست یا غلط بودن چنین قراردادی در عالم حقوق، اختلاف نظراتی وجود دارد که همگی به دلیل نبود یک قانون جامع و مانع در این مورد است.

شاید بشود اینطور گفت که در این موارد رابطه عاطفی شدیدی بین صاحب رحم یا  کسی که طفل را به دنیا می آورد و طفل بدنیا آمده به وجود می‌آید و به سادگی نمی ‌توان رابطه این مادر و فرزند را بعد از تولد قطع کرد و ممکن است دوباره مباحثی مثل تعیین مادر پیش بیاید که صاحب نطفه و جنین، مادر است یا کسی که بچه را به دنیا آورده؟