حق کسب و پیشه

1. تعریف اصطلاحات حقوقی (عنوان نوشته)

حق کسب و پیشه: به حقی گفته می‌شود که مستأجر یک ملک تجاری به دلیل تلاش، اعتبار و مشتریان به دست آمده در طول دوره اجاره، از آن برخوردار می‌شود. این حق به دلیل ارزش افزوده‌ای است که مستأجر به محل کسب و کار خود بخشیده است و معمولاً در زمان تخلیه ملک از سوی مالک، مستأجر می‌تواند این حق را مطالبه کند.

مطالبه حق کسب و پیشه: به معنای درخواست قانونی مستأجر برای دریافت مبلغی به عنوان حق کسب و پیشه از مالک در صورت تخلیه ملک است. این مبلغ به عنوان جبران سرمایه‌گذاری‌ها و تلاش‌های مستأجر در توسعه کسب و کار در محل اجاره‌شده پرداخت می‌شود.

مستأجر: فردی که با عقد قرارداد اجاره، حق استفاده از ملک تجاری برای مدت معین را به دست آورده است.

مالک: فردی که صاحب قانونی ملک تجاری است و آن را برای استفاده به مستأجر اجاره داده است.

حق کسب و پیشه یکی از حقوق معنوی مستأجر است که اولین بار در سال 1356 به تصویب رسید. این حق که به کاسب وابسته است، طی تغییراتی در سال 1376 به حق سرقفلی تبدیل شده و همچنان مورد توجه صاحبان کسب و کارها قرار دارد. به خصوص که گاهی در مورد کسب و کارهای مختلف، اجرا نمی‌شود.

در ضمن از سوی مالک و به تأیید دادگاه قابلیت ساقط شدن دارد. با توجه به اینکه در طی سه دهه اخیر سرقفلی مورد استفاده بود و گاهی افراد اطلاعات کافی درباره حق کسب و پیشه ندارند، این مطلب از اپ وکیل را به این حق معنوی و جوانب آن می‌پردازیم.

2. توضیح مطالبه حق کسب و پیشه با ذکر یک مثال

فرض کنید آقای “مهدی” یک مغازه در مرکز شهر را از آقای “علی” اجاره کرده است. مهدی در طی سال‌ها، با تلاش و سرمایه‌گذاری در محل، مشتریان زیادی جذب کرده و اعتبار زیادی برای مغازه کسب کرده است. حال، مالک تصمیم گرفته است که مغازه را به فروش برساند و از مهدی می‌خواهد که مغازه را تخلیه کند.

آقای مهدی به عنوان خواهان به دادگاه مراجعه می‌کند و درخواست مطالبه حق کسب و پیشه می‌کند. او ادعا می‌کند که به دلیل سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده و اعتبار کسب‌شده در طول سال‌ها، حق دارد مبلغی به عنوان حق کسب و پیشه از مالک دریافت کند. دادگاه پس از بررسی مدارک و شواهد، در خصوص میزان مبلغ حق کسب و پیشه تصمیم‌گیری می‌کند.

3. بررسی شرایط مطالبه حق کسب و پیشه

برای ثبت دادخواست مطالبه حق کسب و پیشه، شرایط زیر باید فراهم باشد:

1. وجود قرارداد اجاره: خواهان باید قرارداد اجاره‌ای که به موجب آن ملک تجاری را اجاره کرده است، به دادگاه ارائه کند.
2. اثبات فعالیت تجاری مستمر: مستأجر باید ثابت کند که در مدت اجاره، به‌طور مستمر در محل کسب و کار داشته و اعتبار تجاری کسب کرده است.
3. عدم تخلف از شرایط قرارداد: مستأجر نباید در طول مدت اجاره، مرتکب تخلفی شده باشد که موجب فسخ قرارداد شود.
4. مدارک و مستندات معتبر: ارائه مدارک و مستنداتی نظیر فاکتورها، اسناد مالی و مدارکی که نشان‌دهنده توسعه کسب و کار و جذب مشتریان است.

ادله اثبات دعوی حقوقی مطالبه حق کسب و پیشه

برای اثبات دعوی مطالبه حق کسب و پیشه، می‌توان از ادله زیر استفاده کرد:

1. قرارداد اجاره: ارائه نسخه اصلی قرارداد اجاره که نشان‌دهنده مدت اجاره و شرایط آن است.
2. فاکتورها و اسناد مالی: مستأجر می‌تواند فاکتورها، رسیدها و اسناد مالی مرتبط با سرمایه‌گذاری در کسب و کار را به دادگاه ارائه دهد.
3. شهادت شهود: افرادی که از فعالیت‌های تجاری مستأجر و افزایش اعتبار محل آگاه هستند، می‌توانند در دادگاه شهادت دهند.
4. استشهاد محلی: در صورتی که مستأجر توانسته باشد مشتریان زیادی جذب کند، استشهاد محلی می‌تواند به عنوان دلیل برای اثبات حق کسب و پیشه استفاده شود.

قدم به قدم ثبت دادخواست مطالبه حق کسب و پیشه

• مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی به همراه مدارک فوق الذکر.
  • در صورت نیاز ثبت نام در سامانه ثنا.
  • فایل دانلود شده را از طریق شبکه های مجازی “مانند ایتا، روبیکا، سروش، آی گپ”  به شماره دفتر خدمات قضایی مربوطه ارسال نمایید و منتظر فرا رسیدن نوبت خود باشید.
  • ثبت شکایت  و اخذ پرینت شکایت   ثبت شده.
  • منتظر دریافت پیامک مبنی به “ثبت شکایت به شماره 140352555542552525” باشید.
  • پیامک دوم مبنی بر “ارجاع پرونده به شماره 14025114658412156 به شعبه دادگاه” برای شما ارسال خواهد شد.

  • پیامک سوم مبنی بر  “ابلاغیه به شماره 1403587855131586 در سامانه ابلاغ قرار گرفت” را شما ارسال خواهد شد. با دریافت پیامک مزبور به سامانه ثنا مراجعه و ابلاغیه را مشاهده نمایید.

جدول دانلود فایل های مرتبط

نکته ای که لازم است مورد توجه قرار گیرد، آن است که برای ورود به سایت عدل ایران، لازم است از مرورگر های معرفی شده توسط قوه قضاییه ، از جمله مرورگر کروم، استفاده شده و همچنین، مرورگر دستگاه فرد، به روزرسانی شده باشد تا با پیغام خطای ورود، مواجه نشود. 

حق کسب و پیشه در قانون روابط موجر و مستاجر ۱۳۵۶

1. حق کسب و پیشه در قانون روابط موجر و مستاجر مصوب سال ۱۳۵۶ خورشیدی به صورت مبسوط بیان شده است. بر اساس این قانون به املاک تجاری که تا قبل از تصویب قانون موجر و مستاجر سال ۱۳۷۶ به دیگری اجاره داده می‌ شده است و مستاجر پس از اجاره، ملک مورد نظر می‌توانسته با توجه به نوع کسب و حرفه خود  باعث رونق و اعتبار آن ملک شود حق کسب و پیشه به آن تعلق می‌گرفته است.
2. هرچند قانون موجر و مستاجر مصوب سال ۱۳۷۶ در مورد حق کسب و پیشه سکوت کرده است اما این امر باعث منسوخ شدن قرارداد هایی که پیش از سال ۱۳۷۶ منعقد شده است نمی‌شود و تمام املاکی که قبل از سال ۱۳۷۶ اجاره داده شده است مشمول قانون کسب و پیشه هستند و مستاجر می‌تواند در صورت مستحق بودن این حق را از مالک طلب نماید.

موارد سقوط حق کسب و پیشه چیست؟

در مواردی دادگاه دستوری صادر می‌کند که مالک اصلی با در اختیار داشتن آن حکم، می‌تواند ملک خود را تخلیه کند. در این حالت نیازی نیست که مبلغی به مستأجر برای حق معنوی او پرداخته شود.

• در صورتی که مستأجر حق انتقال و یا مجوزی از سوی دادگاه برای انتقال ملک تجاری به دیگری نداشته باشد. در این حالت نصف حق کسب و پیشه پرداخت خواهد شد.
• اگر در ملک تجاری تفریط یا تعدی صورت گیرد. در این حالت مبلغ حق معنوی او پرداخت نخواهد شد.
• در صورتی که کسب و کاری متفاوت از آنچه ذکر شده در ملک اجرا شود. در این حالت نیز مستأجر مبلغی دریافت نخواهد کرد.
• اگر مستأجر اجاره بهای خود را پرداخت نکند، مالک اصلی می‌تواند بعد از مدت معینی برای تخلیه ملک اقدام کند. بدون اینکه هزینه ای به مستأجر برای حق معنوی کسب و پیشه بپردازد.

حق کسب و پیشه چیست و چه تفاوتی با سرقفلی دارد؟

همانطور که گفت شد هرگاه شخصی ملکی را برای راه اندازی کسب و پیشه ای اجاره کند اگر  ملک مورد نظر رونق تجاری  نداشته باشد  و در فاصله زمانی قرار داد اجاره به دلیل شرایط کسب و پیشه فرد مستاجر رونق و اعتبار پیدا کند.

در صورتی که موجر در پایان قرارداد تخلیه ملک مورد نظر را از مستاجر بخواهد مستاجر می‌تواند در قبال ایجاد رونق و اعتبار برای ملک موجر از او درخواست حق کسب و پیشه نمایند.

حق کسب و پیشه و سرقفلی دو مفهوم حقوقی و قانونی مجزا هستند. سرقفلی حق قانونی محسوب می‌شود که تنها در روابط موجر و مستاجر ایجاد می‌شود.

به بیان ساده سرقفلی پولی است که در ابتدای عقد اجاره به هر دلیل از مستاجر به وسیله صاحب ملک دریافت می‌شود و این حق برای مستاجر در صورت اولویت داشتن نسبت به مالک محفوظ است که در پایان قرارداد بتوانند ملک تجاری موردنظر را به مستاجر دیگر در قبال دریافت سرقفلی نرخ ثابت  یا متعارف واگذار نماید.

باید به این نکته توجه داشت که حق کسب و پیشه بر عکس سرقفلی مبلغ و نرخ مشخصی ندارد و در همان ابتدایی قرارداد میزان آن مشخص می‌گردد.

از دیگر تفاوت های سرقفلی و حق کسب و پیشه می‌توان به این نکته اشاره کرد که سرقفلی یک حق مالی قابل توقیف از سوی طلبکار یا مراجع قانونی است درحالی که حق کسب و پیشه فاقد این قابلیت بوده و محاسبه آن در صورت استحقاق تنها با نظر کارشناس رسمی دادگستری و حکم دادگاه ممکن می‌شود.

از دیگر ویژگیهای سرقفلی آن است که پس از پایان قرارداد، مستاجر می‌تواند سرقفلی را به فرد دیگری انتقال دهد اما  حق کسب و پیشه فقط به مستاجری تعلق می‌گیرد که با فعالیت های تجاری خود باعث ایجاد رونق و اعتبار اقتصادی در ملک استیجاری شده است.